Ciekawostki historyczne o Chojnowie
O Henryku V Brzuchatym...
Dokładnie 730 lat temu, czyli w 1288 roku Chojnów wymieniono po raz pierwszy jako „civitas" (miasto) w dokumencie księcia legnickiego Henryka V Brzuchatego. Kim był syn Bolesława Rogatki i Jadwigi z Anhaltu ?
Urodził się w latach 1245/50, zmarł w 1296 roku. Był księciem jaworskim, legnickim, wrocławskim… Posiadał pas rycerski, potrafił walczyć, wygrywał bitwy. Był władcą odważnym i silnym. Osada Chojnów, otrzymała pierwsze przywileje miejskie w latach jego panowania 1278 -1296.
W kronice książąt śląskich czytamy, że został on podstępnie schwytany i uwięziony przez swojego wroga Henryka III Głogowskiego. Książę Henryk V Brzuchaty został pojmany w łaźni i uwięziony w skrzyni z żelazną kratą! Przechodził okrutne, pełne cierpienia tortury. Nie mógł ani leżeć, ani stać, ani siedzieć. Przetrzymywany przez sześć miesięcy ugiął się i oddał: Namysłów, Bierutów, Oleśnicę, Kluczbork, Byczynę, Wołczyn, Olesno, Chojnów i Bolesławiec. Pomimo, że książę wyszedł na wolność, jego zdrowie zostało poważnie nadszarpnięte.
Henryk V był żonaty z córką Bolesława Pobożnego Elżbietą. Miał ośmioro dzieci. Był władcą godnym szacunku i podziwu. Waleczny, rycerski i sprawiedliwy…
Rybak Spytek założycielem Chojnowa ....
Pierwszym mieszkańcem naszego miasta był rybak o imieniu Spytek. Zatrzymany przez mieliznę, zachwycił się piękną przyrodą ziemi chojnowskiej. Bogactwo ryb, ptactwa i zwierzyny była imponująca. Oczarowany widokami postanowił zostać na stałe w tym miejscu.
Wędrując przez polanę spotkał dostojnie wyglądającego, samotnego mędrca. Ten opowiedział mu historię pierwszego plemienia na tych ziemiach. Wspominał czasy Mieszka I, przyjęcie chrześcijaństwa, panowanie Bolesława Chrobrego – „Tymi wydarzeniami oddychała polana i puszcza przyszłego grodu, wielu dzielnych rycerzy w obronie tej ziemi oddało życie". Spytek z zaciekawieniem słuchał zdarzeń sprzed wielu lat. Gdy mędrzec odszedł, rybak o dzielnym sercu zabrał się do pracy.
Miał talent, który dziś śmiało możemy nazwać stolarskim. Na polanie po kilku tygodniach pojawiły się leśne przysmaki, rzeka obfitowała w ryby, a puszcza roiła się od zwierząt. Powstały pierwsze zabudowania. Wkrótce szlak handlowy ożywił się. Osada Chojnów, u ujścia Młynówki do Skorej rozpoczęła swoje legendarne istnienie…
Chojnowska Rada Miejska….
W XIV wieku zamożność obywateli Chojnowa szybko rosła. Powstawały pierwsze reprezentacyjne budynki. Z osady wyrosło jedno z największych miast średniowiecznego Śląska. Zorganizowano samorząd miejski na wzór miast zachodnioeuropejskich.
W skład rady miejskiej wchodziło pięciu członków, wybieranych co roku w środę popielcową. Byli wybierani według „dostojeństwa osób i czasu". Na czele stał burmistrz. Radni zajmowali się reprezentacją i organizowaniem miejskich i kościelnych uroczystości. Dbali oni o bezpieczeństwo przebywających kupców, o uczciwość transakcji handlowych i rzetelną wagę. Do ich obowiązków należała również ochrona interesów cechowych istniejących związków: krawców, piekarzy, rzeźników czy też niższych stanów. Ściągali też podatki i nakładali kary na mieszczan za niewywiązywanie się z obowiązków. Chojnowska rada prowadziła stopniowo politykę niezależności ekonomicznej, w 1318 roku wykupiła Michów a w 1325 Gołaczów.
O Piotrze Włostowiczu, darczyńcy „dużego kościoła"...
Bez wątpienia charakterystycznym i niezwykle ciekawym zabytkiem Chojnowa jest kościół pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła. Początkowe losy budowli oraz data fundacji są trudne do ustalenia. Fundatorami świątyni prawdopodobnie byli Piotr Włast z żoną, jak podaje m.in. Jan Długosz w swojej kronice.
Piotr, zwany także Duninem, urodził się około 1080 roku. Pochodził ze starego rodu polskiego Łabędziów, którego dobra leżały w okolicach Wrocławia i góry Ślęży. Ożenił się z księżniczką bizantyjskiego pochodzenia, Marią. Było to małżeństwo bardzo pobożne i zgodne. Piotr był oddanym rycerzem króla Bolesława Krzywoustego. Brał udział w licznych misjach powierzonych mu przez władcę Polski. W 1117 roku otrzymał stanowisko palatyna książęcego (zarządzał dworem królewskim, zastępował monarchę przy wydawaniu sądów). Był powiernikiem i wykonawcą ostatniej woli króla Bolesława, który podzielił kraj na dzielnice.
Po śmierci Krzywoustego najstarszy syn Władysław II, za namową żony Agnieszki, rozpoczął działania przeciw młodszym braciom. Włostowic stojąc na straży porządku statutu Krzywoustego naraził się Wygnańcowi i jego wybrance. Sługa księcia seniora - niejaki Dobek - schwytał Piotra i uwięził. Władysław II kazał oślepić i obciąć język Włastowi. Wojna domowa była nieunikniona. Ostatecznie najstarszy syn Krzywoustego został pokonany i musiał opuścić kraj. Po jego wygnaniu Piotr został przywrócony do łask, jednak wiek oraz kalectwo pozbawiły go dawnej politycznej werwy. Legenda głosi, że w cudowny sposób odzyskał wzrok i mowę. Zmarł w 1153 roku, został pochowany obok żony w opactwie św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu.
Kronikarze przypisują najprzedniejszemu wielmoży śląskiemu fundację od 7 do 77 kościołów, kaplic, kościółków i klasztorów. Według niektórych podań działalność dobroczynna Piotra mogła być rodzajem pokuty, nadanej mu przy spowiedzi, za złamanie słowa danego innemu rycerzowi.
Dzięki wypełnieniu pokuty cieszyć się obecnie możemy licznymi, zdobiącymi nasz region budowlami sakralnymi…
O pierwszym ratuszu w Chojnowie ...
7 III 1875 - Zawaliła się wieża ratusza. Pod gruzami zginęła jedna z mieszkanek Chojnowa. Ratusz rozebrano….
Dokładnie 143 lata temu 7 marca 1875 roku zawaliła się wieża pierwszego chojnowskiego ratusza, który zajmował centralne miejsce w rynku.
Drewniana budowla została wybudowana w XIV wieku. Pożar w 1581 roku zniszczył pierwszy chojnowski ratusz. Renesansowa konstrukcja z wysoką wieżą została ukończona w ciągu dwóch kolejnych lat. W XVI wieku był to jeden z nielicznych budynków murowanych w mieście, który ostatecznie architektonicznie skłaniał się ku barokowi. 7 marca 1875 roku zawaliła się wieża siedziby magistratu, pod gruzami zginęła młoda mieszkanka miasta. Władze zdecydowały o rozebraniu pierwszego ratusza. Nowa siedziba władz miejskich powstała na Placu Zamkowym. W 1882 roku w miejscu historycznego ratusza stanęła fontanna, która przetrwała do XX wieku. Historyczne elementy magistratu i fontanny można oglądać w Muzeum Regionalnym w Chojnowie.
Nieistniejący ratusz według fotografii Härtwiga sprzed 1875 roku (w zbiorach Muzeum Regionalnego w Chojnowie)
Ważny 1333 rok...
685 lat temu Chojnów otrzymał prawa miejskie!
Rok 1333 był ważny nie tylko dla naszego miasta ale i Polski. W 1333 roku zmarł król Władysław Łokietek, który był pierwszym władcą Polski koronowanym w Krakowie. Tron po nim w tym samym roku objął Kazimierz Wielki wraz z żoną Anną. Kazimierz Wielki nie pozostawił po sobie męskiego potomka, jego śmierć zakończyła panowanie dynastii Piastów w kraju.
Nie tylko Chojnów otrzymał w 1333 roku prawa miejskie ale i Drawno i Złocieniec w województwie zachodniopomorskim. Prawa miejskie wpłynęły pozytywnie na rozwój Chojnowa, który był istotnym węzłem komunikacyjnym na jednej z odnóg Via Regia (droga królewska, na której obowiązywały specjalne prawa). Czynnikami hamującymi progres ekonomiczny i gospodarczy były wojny, epidemie oraz najazd husytów niespełna 100 lat od nabycia praw miejskich…
(Panorama miasta datowana na 1820 rok)
O Husytach niszczących Chojnów
Husytyzm pojawił się w XV wieku w Czechach. Był to ruch religijno – społeczny zainicjowany przez Jana Husa, który zapoczątkował program moralnej odnowy życia religijnego i walki z nadużyciami współczesnego mu Kościoła.
Husyci na ziemiach śląskich pojawili się w połowie wieku XV. Wojska katolickie bezwzględnie walczyły z heretykami, którzy byli równie okrutni. W jednej z kronik zanotowana została relacja jak wrocławianie zdobyli Oławę: „Zabili tamże licznych heretyków i napełnili nimi studnie". Husytów specjalnie nie przerażała taka forma śmierci, plądrowali miasta, podpalali domy, a w szczególności niszczyli znienawidzone przez nich klasztory. Obie strony nie przebierały w środkach we wzajemnych spustoszeniu.
Husyci nie obeszli się łagodnie z mieszkańcami Chojnowa. Zdobyli gród w 1430 roku, paląc i niszcząc miasto. Część mieszczan schroniła się w wieży „dużego" kościoła, dzięki czemu uniknęli śmierci. Niestety proboszcz i ministranci pozostali w świątyni odprawiając mszę świętą przy głównym ołtarzu. Husyci ich nie oszczędzili. Chojnowianie zostali bestialsko zamordowani przez heretyków, a ich ucięte głowy zostały wyrzucone poza mury miasta.
Ta straszna historia pokazuje okrucieństwo, które spotkało miasto i jego mieszkańców przed blisko 600 lat, a także nieocenioną rolę kościoła pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła, w którym mieszkańcy często znajdowali schronienie w dramatycznych momentach dziejów Chojnowa.
O księciu Fryderyku III Legnickim i Katarzynie Maklemburskiej
Księcia Fryderyka i księżną Katarzynę możemy stale podziwiać w naszym mieście. Ich popiersie zdobi portal nad drzwiami Muzeum Regionalnego i jest jednym z najwybitniejszych dzieł renesansowej rzeźby na Śląsku.
Książę legnicko - brzeski (1520-1570) był synem Fryderyka II i Zofii Hohenzollern. 3 marca 1538 roku poślubił Katarzynę von Macklenburg – Schwerin (1518-1581). Ich małżeństwo trwało 32 lata. Szybko zostali rodzicami sześciorga pociech – trzech chłopców i trzech dziewczynek.
Pierworodny syn - Henryk XI – książę legnicki, zasłynął w historii jako hulaka i utracjusz. Córka Zofia przeżyła rok. Kolejna - Katarzyna poślubiła Fryderyka Kazimierza Frysztackiego, który uwielbiał wystawne życie, co szybko doprowadziło jego księstwo do bankructwa.
Syn Fryderyk zmarł, mając 8 lat. Helena wyszła za mąż za Zygmunta II Kurzbacha, mieli córkę Zofię, której mąż Henryk Anzelm von Promnitz był gubernatorem Dolnych Łużyc. Ostatnim dzieckiem był Fryderyk IV – książę legnicki, trzykrotnie żonaty, miał 3 dzieci, jednak wszystkie dzieci zmarły jako niemowlęta.
Zamek Piastów legnicko – brzeskich w latach 1546 – 1547 został przebudowany w stylu renesansowym dla Fryderyka III i jego żony. Powstał wówczas bogaty portal z popiersiami i herbami Fryderyka i Katarzyny. Autorem projektu był północnowłoski architekt Franciszek Paar, który poślubił chojnowiankę w 1549 roku i zamieszkał w naszym mieście.
W tym roku minęło 500 lat od narodzin księżnej Katarzyny. Zmarła w wieku 63 lat, jej mąż w wieku 50. Małżeństwo doczekało się 11 wnucząt, 7 zmarło w wieku dziecięcym.
Ich wkład w artystyczną i kulturalną rozbudowę dzisiejszego Muzeum Regionalnego został upamiętniony płaskorzeźbami, które pięknie się prezentują i są historycznym świadectwem ich życia i działalności w naszym mieście.
O legendarnej miłości Franciszka Parr i Anny Schram
Franciszek Parr w historii Chojnowa zapisał się jako architekt. Jest on bowiem autorem projektu portalu nad drzwiami Muzeum Regionalnego.
Zanim jednak zatrzymał się w grodzie nad Skorą na stałe, prowadził wędrowniczy tryb życia. Zatrzymywał się na książęcych dworach, by móc pochwalić się tam talentem designera. Tułacz w końcu trafił do Chojnowa i zakochał się bez pamięci w pięknej Annie Schram.
Pewnego wiosennego poranka 1549 roku Franciszek po raz pierwszy ujrzał córkę bogatego kupca Schrama. Była to miłość od pierwszego wejrzenia. Architekt postanowił poznać pannę. Odważnie zapukał do jej drzwi i śmiało rozpoczął komplementować Annę. Dziewczyna uznana w mieście za zatwardziałą odrzucała wszystkich zalotników, była oburzona bezpośredniością Franciszka. Tak naprawdę jednak zakochała się we włoskim architekcie od pierwszej chwili.
Zanim jednak doszło do ślubu, Franciszek musiał uporać się z urokiem rzuconym na Annę. Córka kupca pod poduszką miała czarodziejską chusteczkę, której moc usypiała każdego, kto chciał ją poznać. Tajemnice dziewczyny pomógł rozwiązać Franciszkowi pewien mieszczanin o imieniu Bojomir, który miał sen o uroczej Annie i jej niemożności wyjścia za mąż.
Architekt odwiedził ukochaną i nim zdążyła się spostrzec, wyrzucił chusteczkę, zły czar został zdjęty. Anna i Franciszek ku radości wszystkich pobrali się i zamieszkali w domu przed Bramą Legnicką. Żyli długo i szczęśliwie.
„Gdzie nocował Bonaparte, tam była stolica Europy"
6 czerwca 1813 roku w Chojnowie cesarz Napoleon Bonaparte wydał listownie instrukcje dotyczące reorganizacji VIII korpusu polskiego księcia Józefa Poniatowskiego. Spędził w Chojnowie noc, a więc przez chwilę w naszym mieście przebywał jeden z najsłynniejszych cesarzy na świecie.
W dwusetną rocznicę tego wydarzenia 1813 – 2013 tablica pamiątkowa pojawiła się na ścianie Muzeum Regionalnego w Chojnowie.
Pierwsze lata XIX wieku nie były dla miasta pomyślne. Powódź, wojny napoleońskie, kampania moskiewska i związane z nią przemarsze przerwały rozwój gospodarczy miasta. Epoka napoleońska przyczyniła się do reform, które z czasem zaczęły przynosić pozytywne skutki w ożywieniu stosunków gospodarczych między miastami i wioskami. W 1815 roku zapanował w Europie wieloletni pokój. Chojnów rozwijał się ekonomicznie, handlowo i kulturalnie. Nastąpiły także zamiany w wyglądzie terytorialnym miasta. Zaczął się kształtować nowoczesny wygląd urbanistyczny Chojnowa.
O Napoleonie słów kilka…
Napoleon Bonaparte to jedna z najciekawszych postaci historycznych w dziejach świata. Urodził się na Korsyce w 15 sierpnia 1769 roku. Pochodził z włoskiej rodziny szlacheckiej. Miał siedmioro rodzeństwa, czterech braci i trzy siostry. Został przyjęty do szkoły wojskowej, jako uczeń wyróżniał się, otrzymywał królewskie stypendium. Kariera wojskowa przebiegała intensywnie. Gdy miał 30 lat został Pierwszym Konsulem Republiki Francuskiej, kolejne tytuły to: cesarz Francuzów, prezydent i król Włoch, Suweren Wyspy Elba…
Zanim poślubił Józefinę – pierwszą cesarzową Francuzów zaręczony był z Desiree Clary z Marsylii (późniejszą królową Szwecji). Józefina była starsza o 6 lat od Napoleona i miała dwoje dzieci z poprzedniego związku. Syna Józefiny Bonaparte adoptował. Małżeństwo nie potrwało długo. Po 5 latach rozwiedli się, ale nadal mieli przyjazne relacje. Napoleon poślubił Marię Ludwikę Austriaczkę, z którą doczekał się syna Napoleona II, który zmarł w wieku 21 lat w wyniku gruźlicy krtani.
O Napoleonie krąży wiele informacji… Podobno panicznie bał się kotów, był wybitnie uzdolniony matematycznie, a ciastko napoleonka, które uwielbiał, zostało wymyślone specjalnie dla niego. Napoleon wprowadził we Francji po raz pierwszy na świecie, obowiązek nieodpłatnej nauki w szkołach i to jemu zawdzięczamy zmianę ruchu z lewostronnego (który trwał w Europie od 1300 roku) na prawostronny.
Historia organów chojnowskiej fary
Z różnych przekazów historycznych dowiadujemy się, że organy w kościele pw. św. Apostołów Piotra i Pawła były remontowane, odnawiane i budowane na nowo blisko siedem razy…
Ich historia sięga XVI wieku. Nie wiadomo kto był pierwszym autorem instrumentu. W 1627 roku przeszły remont, którego wykonawcą był organmistrz z Legnicy Michał Rost. Po kilkudziesięciu latach zbudowano nowe organy, których autorem był budowniczy organów ze Zgorzelca Christian Decker. Nowe organy kosztowały 700 talarów (1 talar = 6 zł).
20 lat później zostały odnowione, pomalowano także prospekt organowy (zewnętrzna obudowa instrumentu). Służyły przez ponad 150 lat, aż do wojen napoleońskich. Uległy zniszczeniu podczas odwrotu armii Napoleona, gdy kościół służył jako szpital wojskowy. Remont sfinalizował w 1821 roku jaworzanin Jerzy Fryderyk Müssig.
Kolejna odnowa instrumentu miała miejsce w latach 1845 i 1846, dokonał jej organmistrz z Jeleniej Góry Karol Fryderyk Buckowa. W latach 1910-1911 założono nowe organy. W 2004 roku instrument odzyskał swój dawny blask, dzięki pracom remontowym, które były efektem starań proboszcza Tadeusza Jurka.
